De Mauthausen-liederen van de dichter Iakovos Kambanellis, joods-griekse overlevende van kamp Mauthausen, en de componist Mikis Theodorakis, geïnterneerd geweest onder het griekse kolonelsregime, beschrijven situaties in en rond het kamp. In vaak alledaagse bewoordingen, soms ronduit cynisch, vertellen zij van liefde, opoffering, verraad en hoop.
Aan velen bekend is de Liesbeth List-uitvoering, in de vertaling van Lennaert Nijgh, uit de jaren zestig. Het Paalman - Cuypers Ensemble nam als uitgangspunt echter de originele Griekse uitvoering, gezongen door Maria Farandouri, met orkest onder leiding van de componist. Marcel Cuypers maakte een prachtige nieuwe vertaling van deze liederen alsmede een arrangement, toegesneden op de instrumentale bezetting van het Ensemble.
In het eerste deel van het optreden zullen zij deze Mauthausen cyclus in de nieuwe vertaling uitvoeren.
Daarna spelen zij de eveneens op de cd opgenomen traditionele Rromaliederen van Rroma- zangeres Ida Kelarova en haar man Desiderius Duzda
===========================================================
RECENSIE HAAGSE COURANT

RECENSIE MOORS MAGAZINE

CD BESTELLEN: (sil 125) http://www.silvox.nl
===========================================================
VAN WIE, VANWAAR ?

Wie "Mauthausen" voor het eerst hoort zal zich met een schok realiseren te maken te hebben met veel meer dan mooie muziek. Met een klap word je geconfronteerd met de grootste verschrikking aller tijden: de holocaust.
De dichter Iakovos Kambanellis, joods-griekse overlevende van het nazi-concentratiekamp Mauthausen, en de componist Mikis Theodorakis, geïnterneerd geweest zowel onder de nazi's als onder het Griekse kolonelsregime, bezingen gebeurtenissen en gevoelens in en rond het kamp.
Schokkend zijn de alledaagsheid en het cynisme waarmee Kambanellis vertelt over een vergeefse zoektocht naar een verdwenen geliefde, een daad van opoffering en solidariteit, de onwetende, angstige en verraderlijke reakties van dorpelingen op een vluchteling, en de hoop om elkaar onbekommerd lief te kunnen hebben als de poorten van het kamp ooit weer opengaan.
Theodorakis verklankt deze regels met zowel etherische schoonheid als bijtend cynisme. Een ogenschijnlijke tegenstrijdigheid, een dramatisch contrast tussen wanhoop en optimisme.
Nu, zestig jaar na de ondergang van het nationaal-socialisme en het einde van de Tweede Wereldoorlog is het meer dan ooit van belang om deze verhalen te blijven vertellen. Niet alleen de grote geschiedenis van rassenhaat en volkerenmoord, maar juist ook de kleine, van de man die zijn geliefde is kwijtgeraakt, van Antonis die het leven van één mens redt, van de voortvluchtige Yiannos Behr, en van de man die zijn geliefde opwacht na de bevrijding uit de gevangenschap.
Nu, nog altijd. Nu, meer dan ooit.
Marcel Cuypers Jaren geleden kwam ik in kontakt met de Mauthausen-liederen via zanger Peter Goedhart. Gegrepen door de prachtige melodie van het Hooglied, ontdekte ik kort daarna de versie van Liesbeth List en Lennaert Nijgh, en drong de ware betekenis van deze muziek tot me door.
Mikis Theodorakis: "Iacovos Kambanellis gaf me de mogelijkheid in 1965 om zijn gedichten over Mauthausen op muziek te zetten. Ik deed dit met veel plezier omdat deze composities ons de kans geven om een jongere generatie te herinneren aan de geschiedenis, een geschiedenis die nooit mag worden vergeten. "
Geïnspireerd door deze uitspraak vroeg ik Marcel Cuypers een nieuwe vertaling te maken toen we deze liederen uit wilden voeren op het festival "Horen, Zien en Schrijven", omdat ik merkte dat het taalgebruik sinds de jaren zestig direkter geworden is.
In de situaties die Kambanellis beschrijft zag ik parallellen met de samenleving om mij heen. Ik was verrast door de actualiteit van deze situaties en hoe ze mij spiegelden aan mijn eigen rol in de samenleving. Ik zag mijn denken en handelen meer en meer in een historisch perspektief: hoezeer we elkaars gedachten en beelden kunnen beïnvloeden door wat we zeggen en doen, en hoe "de media" sluipenderwijs ook mijn gedachtenwereld kunnen veranderen. Hierdoor werd ik me bewuster van mijn verantwoordelijkheid ten op zichte van mijn eigen denken en handelen, en besef ik hoe belangrijk het is om persoonlijk met elkaar in kontakt te blijven treden, en niet vanuit een vooropgezet idee te handelen.
Wij voelen ons geroepen om onze versie van "Mauthausen" naar voren te brengen, in de hoop dat deze liederen weer een nieuwe generatie mensen zal aanspreken, en dat ze ons blijven helpen om te allen tijde het respekt voor elkaar en voor onszelf te behouden.

Wilma Paalman

VAN VERTALEN
In 2002 werden wij ter gelegenheid van de Internationale Dag van de Mensenrechten, 10 december, uitgenodigd om voor het festival "Horen, zien en schrijven" een muzikaal programma te verzorgen rond dit thema. Wat over mensenrechten gaat, moest volgens ons ook gaan over de afwezigheid daarvan.
En zo komen we bij "Mauthausen".
We kennen "Mauthausen" van Liesbeth List in de Nederlandse vertaling van Lennaert Nijgh uit 1966, orkestraal prachtig, fantasievol en bloemrijk.
Op de oorspronkelijke opname uit 1965 van zangeres Maria Farantouri met het ensemble van componist Mikis Theodorakis horen we echter we een klein ensemble, ingetogen en fel, zalvend en bijtend, lieflijk en spottend tegelijk. De Griekse teksten* van Kambanellis zijn alledaagser en direkter, wrang en cynisch zelfs, en staan mijns inziens ver van de jarenzestig-esthetiek van List en Nijgh, waarin de schoonheid van de orkestmuziek en de vrije interpretatie voorop lijken te staan.
Vandaar dat ik een poging heb gewaagd tot een nieuwe vertaling: meer bevroren handen, minder honing. Ik heb zo veel mogelijk direkt uit het Grieks vertaald, maar heb daarbij dankbaar gebruik gemaakt van de letterlijke woord-voor-woord- vertalingen in Engels en Nederlands bij de cd van Peter Goedhart op het Erasmus-label, en in Duits en Engels van Ina en Asteris Koutoulas**.
Nu, ruim twee jaar verder, voegen we onze versie van "Mauthausen" toe aan een uitgebreide en gevarieerde verzameling van vertalingen en bewerkingen. Het is van onze tijd een van de grootste kunstwerken, dat de herinnering levend houdt aan de grootste verschrikking van alle tijden. Niet alleen op 10 december of op 4 mei.

*http://www.win.tue.nl/~aeb/soc/mauthausen.html
**http://www.mikis-theodorakis.net/mauthe-e.htm